Залилангийн гурвалжин

Залилангийн гурвалжингийн онол

Залилангийн сэдэлтэй холбоотой хамгийн өргөн тархсан онол бол 1950-аад оны судалгаанд үндэслэн Дональд Р.Крессейгийн хийсэн таамаглал юм. Крессей өөрөө энэ хэллэгийг гаргаж ирээгүй ч түүний загварыг залилангийн гурвалжин гэж нэрлэдэг болжээ (Kranacher & Riley, 2009). Залилангийн гурвалжин нь хууран мэхлэх үйлдлийн ердийн урьдал нөхцөл болох гурван нөхцөлийг авч үздэг. Гурвалжны гурван элемент буюу боломж, дарамт буюу шаардлага, мөн ухаалаг тайлбар зэргийг (Зураг 1) доор харуулав. (Wells, 1953)

Энэ загварыг анх Donald Cressey-ийн залилангийн гурвалжин буюу FRAUD TRAINGLE (J. & Cressey, 2008) гэдэг загварт үндэслэн тодорхойлсон ба түүний онолын түвшинд гаргасан тус загварыг шинжлэх аргыг Ютагийн их сургууль болон Калифорнийн их сургуулиудын Christoper j.Skousen, Kevin R.Smith, Charlotte J.Wright нарын эрдэмтэд боловсруулсан байна.

Зураг: Залилангийн гурвалжин

Доналд Крессей (1953) санхүүгийн залилангаас болж хоригдсон хэдэн зуун хүмүүстэй шоронгийн нөхцөлд ярилцлага хийж ямар ч тохиолдолд залилан гарахад Шаардлага, Боломж, Ухаалаг тайлбар гэсэн үндсэн гурван төрлийн хүчин зүйл нөлөөлдөг гэж үзсэн. Өөрөөр хэлбэл, тухайн этгээд залилан хийх хэрэгцээ шаардлага гаран, боломж бололцоо бүрдмэгц тухайн үйлдлээ хаацаалах ухаалаг тайлбар олж гэмт хэрэг хийх нөхцөл бүрдүүлж байж сая залиланг үйлддэг байна. (С.Цолмон, 2010)

Боломж. Боломж бол бусдыг хуурах үйл ажиллагааны чухал элемент юм. Ухаалаг залилан мэхлэгчид хүсэл эрмэлзлэл байж болох ч боломж бүрдээгүй тохиолдолд түүний үйлдэл нь үр дүнд хүрэхгүй байх магадлалтай. Доналд Крессейгийн үзсэнээр “Боломж” хэсэгт үндсэн хоёр зүйл байдаг бөгөөд эхнийх нь ерөнхий мэдээлэл юм.

 Ерөнхий мэдээлэл гэдэг нь албан тушаалаа ашиглан залилан мэхлэх зорилго бүхий үйлдэл хийх боломжтойг мэддэг ажилтны мэдлэгийг хэлдэг. Өөрөөр хэлбэл, ерөнхий мэдээлэлд хүмүүсийн итгэлийг хэрхэн эвдэхгүй олж авах, эсхүл өөрийн байр суурь дээр дөрөлөөн байгууллагын давуу талыг ашиглах явдал зэрэг нь багтдаг байна. Ажилчдын хөрөнгө, бүртгэлийн мэдээлэлд нэвтрэх гэх мэт өргөн хүрээний боломжтой байх буюу дотоод хяналт сул байгаа нь залилан мэхлэгчдэд боломж олгож буй нөхцөл байдлын нийтлэг жишээ юм.

Дараагийн нэгэн боломж бол техникийн ур чадвар юм. Техникийн ур чадвар гэдэг нь үнэн хэрэгтээ залилан мэхлэх үйлдэл хийхэд шаардагдах ур чадварыг хэлнэ. Тухайн ажилтан нягтлан бодох бүртгэл яаж хийхийг мэддэг, хулгайн хэргийг хэрхэн нуун дарагдуулахаа төлөвлөж чаддаг байх зэрэг нь хууран мэхлэхэд шаардагдах техникийн ур чадвар юм. Ерөнхий мэдээлэл болон техникийн ур чадвар хосолсны дээр залилан мэхлэх үйлдэл хийх хүсэлтэй ажилтнууд аюултай хослолыг бий болгож байна гэсэн үг.

Шахалт, шаардлага. Санхүүгийн дарамт бодитоор илэрч эсвэл ухамсарлагдаж болно. Бодит санхүүгийн дарамтын жишээ бол төлбөр, зээл, гэнэтийн зардал эсвэл их хэмжээний өр төлбөрөө барагдуулах боломжгүй байх явдал юм.

Ухамсарлагдаж болохуйц санхүүгийн дарамтанд амьдралын хэв маягаа сайжруулах хүсэл эрмэлзэл, эсвэл хувь хүн өөрийн ​​статусыг сайжруулах хүсэл зэрэг орно. Д.Крессей бодит эсвэл хэрэгжих боломжгүй байгаа ухамсарлагдсан санхүүгийн дарамтыг дараах үндсэн зургаан ангилалд хувааж болно гэж үзжээ.

1. Үүргийн зөрчилдөөн: Энэ төрлийн таамаглал нь нийгмийн хэм хэмжээний хувьд хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй зүйлийн өмнө санхүүгийн бэрхшээлтэй тулгардаг нөхцөл байдлыг хэлдэг. Жишээлбэл, хэрэв нэр хүндтэй ажилчин нь мансууруулах бодист донтсоны улмаас өрөнд орсон тохиолдолд өр төлбөр бий болгосон үйлдэл нь маргаж болшгүй хэрэг тул санхүүгийн асуудлаа нууц болгон хадгалах болно.
2. Хувийн бүтэлгүйтэл: Хувийн алдаа дутагдал нь хувь хүний ​​дүгнэх чадвар муу эсвэл санхүүгийн төлөвлөлтөөс үүдэлтэй санхүүгийн бэрхшээлийг хэлдэг. Нэмж хэлэхэд, гэмт хэрэгтнүүд бүтэлгүй үйлдлээсээ ичдэг тул тэд үүнийг нууцалж, ачааг өөрсдөдөө үүрүүлэх хандлагатай байдаг.
3. Бизнесийн өөрчлөлт: Эдийн засгийн уналт эсвэл компанийн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний эрэлт буурах зэрэг хувийн алдаа гэхээсээ илүү гаднын хүчин зүйлээс үүдэлтэй санхүүгийн дарамтыг үүнд хамруулан ойлгоно. Хэрэв гадны хүчин зүйл нь ажилчдын амжиргаанд заналхийлж байгаа бол зарим нь өөрсдийн байр суурь, амьдралын хэв маягаа хадгалж авч үлдэхийн тулд залилан мэхлэлт хийж эхэлдэг байна.
4. Бие махбодийн тусгаарлалт: Энэ хэлбэрийн бэрхшээл нь санхүүгийн асуудалтай хүмүүст итгэх хэн нэгэн байхгүй, тэдний өмнө тулгарч байгаа асуудалд хэн ч зөвлөгөө өгөхгүй, тус болохгүй гэж бодоход үүсэх нөхцөл байдлыг илэрхийлдэг. Өөрийгөө ийнхүү бусдаас туслалцаа авах боломжгүй хүн гэж үзэх нь залилан хийхэд хүргэж болзошгүй.
5. Байр суурьтай болох: Энэ төрлийн шахалт, шаардлага нь хувь хүн өөрийн статус буюу байр сууриа дээшлүүлэх, амьдралын хэв маягаа сайжруулах гэсэн хүчтэй хүсэл эрмэлзлэлээс үүдэх санхүүгийн дарамт юм. Хүмүүс одоогийн амьдралдаа сэтгэл хангалуун бус болж илүү үнэтэй материаллаг зүйлийг хүсэх эсвэл одоо байгаагаасаа өндөр статустай болохын тулд санхүүгийн дарамтанд ордог.
6. Ажил олгогч ба ажилчдын харилцаа: Ажилтан хангалттай цалин аваагүй юм уу эсвэл хэт их ажил хийж, тэдгээр нь дутуу үнэлэгдсэн мэт санагдах үед ажилчид санхүүгийн дарамт мэдэрдэг гэж болно. Ажилчид санаа бодлоо байгууллагынхаа удирдлагад хүргэх нь албан тушаалаа бүр мөсөн алдахад хүргэж болзошгүй гэдэгт итгэж байгаа тохиолдолд санхүүгийн энэ дарамтын талаар бусадтай хуваалцалгүй үлддэг байна.

Ухаалаг тайлбар. Энэ нь гурвалжны гурав дахь гол элемент юм. Ухаалаг тайлбар нь залилан мэхлэх гэмт хэрэг хийхээсээ өмнө тухайн гэмт хэргийг үйлдсэн шалтгаанаа залилагчийн зүгээс хэрхэн зөвтгөдгийг хэлдэг. Боломж ба санхүүгийн дарамт шахалт байгаа үед олон залилан мэхлэгчид өөрсдийн үйлдлээ нийгмийн эсрэг гэмт хэрэг биш юм шиг санагдуулахын тулд өөрсдийн үйлдлээ ямар нэг арга замаар зөвтгөх шаардлагатай болдог. Олон залилангийн гэмт хэрэгтнүүд нь ёс суртахууны хэм хэмжээг баримталдаг иргэд байдаг, иймээс ухаалаг тайлбар нь тэдний гэмт хэрэг хийх үндэс болдог.

Залилан мэхлэлт үйлдсэнээ ухаалгаар тайлбарлах хэд хэдэн жишээ дурдвал, ажилтан хулгайлагдсан мөнгөө буцааж төлөх шаардлага гарсан, ажилтан хэцүү нөхцөлд байгаа гэр бүлээ тэжээхийн тулд мөнгө шаардагдсан, ажил олгогч өөрийг нь өрөвдөж, дорд харьцаж байгаа юм шиг мэдрэмж төрдөг, ажилчдын цалин хангалтгүй байхад харин компанийн захирлууд нь маш их мөнгө хийдэг юм шиг санагддаг. (Fisher, 2015)